Etf’s worden vaak ook wel indextrackers genoemd. De meeste etf’s volgen zo nauwkeurig mogelijk een index, zoals de MSCI World, en zijn dus passief beheerd. De VEB zet regelmatig het aanbod aan etf’s voor verschillende beleggingscategorieën op een rij. Er zijn inmiddels meer indices dan individuele aandelen, dus beleggers kunnen met etf’s vrijwel elke beleggingsvoorkeur of overtuiging invullen.

Toch zoeken fondsaanbieders telkens weer naar iets nieuws. Dat heeft geleid tot de opkomst van actieve etf’s. Een introductie in vier stappen.

1. Achtergrond – ontwikkeling van de fondsenmarkt 
Enkele grote partijen zijn dominant op de etf-markt en kunnen daardoor steeds goedkopere producten aanbieden. Kleinere aanbieders kunnen zich richten op thema’s en niches, met cryptogerelateerde etf’s, inverse etf’s of etf’s met een hefboom. Deze producten zijn doorgaans speculatiever van aard en bedoeld voor ervaren beleggers.

Traditionele beleggingsfondsen zijn meestal actief beheerd en kennen vaak verschillende aandelenklassen en kostenstructuren. Sommige zijn alleen beschikbaar voor professionele beleggers. 

Op deze pagina vindt u een overzicht van de belangrijkste verschillen tussen etf’s en beleggingsfondsen. Er is over de langere termijn sprake van een verschuiving van actief naar passief beheer. Dat heeft voornamelijk te maken met de kosten. Die zijn gemiddeld veel hoger voor actieve (traditionele) beleggingsfondsen dan voor passieve etf’s. Het is een van de oorzaken voor de achterblijvende resultaten van actief beheer.

Europese beleggers kiezen vooral voor etf’s vanwege voordelen zoals verhandelbaarheid, transparantie, en lagere kosten dan traditionele fondsen.

2. Actieve etf’s: voor welk probleem een oplossing?
Actieve etf’s hebben de structuur van een etf: verhandelbaarheid tijdens beurstijden, relatief lage kosten en vaak transparantie in de onderliggende beleggingen. Daarbij doen ze aan actief beheer: ze streven naar een bovengemiddeld - risicogecorrigeerd – rendement. Soms in vergelijking met een representatieve index, de benchmark, soms volledig vrij.

Wereldwijd is het vermogen in actieve etf’s nog altijd klein vergeleken met passieve varianten, maar ze groeien wel snel. Het nieuwe geld dat in de eerste helft van 2025 in actieve etf’s is gestoken is bijna de helft van het bedrag dat in passieve trackers is gestroomd, terwijl de totale markt slechts een tiende zo groot is (bron: Trackinsight).

Binnen de categorie actief beheer kiezen beleggers dus steeds vaker voor actieve etf’s. Door de kleine uitgangspositie kunnen ze snel groeien. Bekende actieve etf’s zoals ARK Innovation ETF trekken de aandacht, maar zijn niet per se representatief voor het brede aanbod. 

Veel actieve etf’s proberen een index met beperkte afwijkingen te verslaan (enhanced indexing), of gebruiken duurzaamheid of beleggingsfactoren als extra selectiecriteria. Ook als er voor een bepaald beleggingstype geen goede index beschikbaar is, kan een actieve etf nuttig zijn. 

Toch is scepsis gerechtvaardigd: veel actieve etf’s wijken slechts beperkt af van hun benchmark, waardoor de toegevoegde waarde minimaal kan zijn. Bovendien is het, zoals onderzoek aantoont, lastig om systematisch de markt te verslaan (zie ook het kader onderaan).

Actieve etf’s kunnen minder liquide zijn. Een lage liquiditeit kan leiden tot hogere transactiekosten, zoals een grotere spread tussen de bied- en laatprijs. Soms zijn actieve etf’s minder transparant, omdat beheerders hun posities niet altijd direct willen tonen.

3. Kosten 
Europese traditionele beleggingsfondsen rekenen volgens cijfers van de Europese toezichthouder ESMA gemiddeld 0,9 tot 1,4 procent aan beheerkosten (afhankelijk van het type fonds). Actieve fondsen in Europa zijn dus nog steeds relatief duur. De uitstroom van geld uit deze beleggingscategorie laat zien dat beleggers steeds minder bereid zijn om deze kosten te betalen.

Grote indextrackers in Europa rekenen gemiddeld slechts 0,12 procent aan kosten. De passieve etf-markt is verzadigd, met lage kosten en dominantie van grote aanbieders als BlackRock. Klanten blijken weinig loyaal: ze stappen gemakkelijk over naar goedkopere alternatieven. 

Actieve etf’s kosten gemiddeld 0,3 procent – meer dan passieve trackers, maar fors minder dan traditionele fondsen. De hogere kosten zijn alleen te rechtvaardigen zolang er sprake is van (vermeende) toegevoegde waarde.

4. Welke actieve etf’s zijn beschikbaar?
Op beleggingsplatforms zoals DeGiro, Lynx en Saxo kunnen beleggers kiezen uit veel etf’s. Het is in de naam van een product meestal niet duidelijk of het om een reguliere of actieve etf gaat. Daarvoor moeten beleggers de documenten of de website van uitgevende instellingen raadplegen. 

Online zijn wel veel etf-databases te vinden, waarin beleggers kunnen filteren op actieve varianten. De website JustETF is een voorbeeld. Deze verzamelt gegevens over de etf’s die beschikbaar zijn in Europa, en splitst dat uit per land. Een etf mag namelijk pas worden aangeboden in een EU-land als er een informatiedocument in de lokale taal is. Voor beleggers in Nederland zijn er op het moment van schrijven 320 actief beheerde etf’s. 

Het aanbod is hiermee een stuk overzichtelijker dan voor beleggingsfondsen, die vaak meerdere fondsklassen met eigen kostenstructuren hebben. Bovendien is de actieve etf een relatief nieuw product. De oudste stamt uit 2008, maar meer dan de helft is pas in 2024 of daarna geïntroduceerd. In dit artikel bekijken we de grootste en opvallende etf’s in detail.

Afwegingen bij actieve etf’s
Omdat de meeste actieve etf’s relatief nieuw zijn, is het lastig om algemene uitspraken te doen. Wel zijn er duidelijke voor- en nadelen en een aantal belangrijke aandachtspunten.

Actieve etf’s versus indextrackers

Voordelen actieve etf’s:

• Potentie om een onderliggende index te verslaan door actief beheer en selectie.
• Flexibiliteit om af te wijken van de index (bijvoorbeeld bij ongunstige marktomstandigheden).
• Toepassing extra selectiecriteria zoals duurzaamheid, alternatieve factoren of thema’s.
  
  

Nadelen actieve etf’s:

• Hogere kosten dan passieve etf’s (gemiddeld 0,3 procent versus 0,12 procent bij grote indextrackers).
• Resultaten vaak dicht bij de desbetreffende index: veel actieve etf’s wijken beperkt af (‘indexknuffelaars’), extra kosten zijn dan nauwelijks terug te verdienen.
• Uit onderzoek blijkt dat het lastig is om systematisch beter te presteren dan de markt, zeker na aftrek van kosten. Sommige producten nemen grote risico’s (zoals met een hefboom) om te proberen de index te verslaan.
• Transparantie soms beperkt: sommige actieve etf’s communiceren posities minder frequent.
• Minder liquide dan de grootste index-etf’s, wat bij handelen extra kosten kan veroorzaken.

De aandachtspunten:

• Het vermogen onder beheer: ongeveer de helft van de actieve etf’s heeft minder dan 10 miljoen euro onder beheer – dat is weinig en verhoogt het risico op opheffing of fusie.
  
  Bij opheffing ontvangt de belegger de waarde van de onderliggende beleggingen, minus afwikkelingskosten. De beheerder kondigt dit doorgaans minimaal 30 dagen voor de laatste handelsdatum aan, maar brokers sturen hier zelden een melding over – dit moet de belegger zelf in de gaten houden.
  
  
• Lees het Essentiële-informatiedocument (KID): controleer het KID op de totale lopende kosten, beleggingsdoelstelling en eventuele benchmark. Bij een ‘enhanced index’-strategie zijn de actieve afwijkingen meestal beperkt – houd rekening met beperkte toegevoegde waarde.
  
  
• Transparantie en strategie: bekijk of de etf helder rapporteert over de portefeuille en hoe actueel die informatie is. Sluit de samenstelling aan bij de doelstelling? Zijn sectoren of regio’s bewust over- of onderwogen?
  
  

Kan de fondsbeheerder voor aftrek van kosten wel de index verslaan?

Het blijkt keer op keer dat de meeste actieve fondsen over langere periodes slechter presteren dan hun benchmark. Kosten spelen daar uiteraard een essentiële rol. Maar het is voor actieve fondsbeheerders zelfs moeilijk om vóór aftrek van kosten de markt te verslaan. De reden ligt in de scheve verdeling van aandelenrendementen. Zo hebben onderzoekers van S&P (S&P Indices versus Active) over 2024 gekeken naar de rendementen van individuele aandelen wereldwijd, ten opzichte van hun benchmark. Het rapport toont dat 59 procent van de aandelen het vorig jaar slechter deed dan de relevante index. Uit een eerdere studie van Hendrik Bessembinder blijkt dat op de Amerikaanse aandelenmarkt slechts enkele winnaars zorgden voor het uitzonderlijke rendement, vooral over langere periodes. De meeste aandelen onderpresteren en een groot deel behaalt over de gehele levensduur op de beurs zelfs negatieve rendementen.